Halide ve Cahit Arf’ın Almanya Mektupları

Türk matematiği için tartışılmaz bir âlim olan merhum Prof. Dr. Cahit Arf’ın Almanya serüveni ve Türkiye’ye dönüşü sonrasında doktora çalışması için bulunduğu Göttingen Üniversitesi’ndeki profesörü Dr. Helmut Hasse ile yakın ilişkisi bugüne kadar temas edilmemiş önemli bir dönemdir. İstanbul Üniversitesi’nde Prof. Richard von Mises’in yanında asistan iken Maarif Vekâleti’nin açmış olduğu sınavdan kazandığı burs ile 1937 senesinde Almanya’ya giden Arf, 1939 yılında Dr. Arf olarak yurda dönmüş ve doktora danışmanı Prof. Hasse ile irtibatını 1975 senesine kadar kesmemiştir. Matematiğin yanında dünyevi konularda da fikir alışverişinde bulunan bu iki matematikçinin karışıklı kullandığı dil ise tam anlamıyla dostluk, saygı ve nezaket örneğidir. İlk kez 1955 senesinde Cahit Arf tarafından İstanbul Üniversitesi’ne davet edilen Helmut Hasse daha sonraki yıllarda yine Arf’ın telkini ile ODTÜ’de de misafir olarak seminerler vermiştir.
DLR – Alman Havacılık ve Uzay Merkezi’nde araştırmacı olarak çalışan Dr. Emir Öngüner’in keşfettiği Göttingen Üniversitesi’ndeki Hasse’ye ait hususi arşivdeki yüzlerce sayfalık mektuplarda önümüze önemli bir şahsiyet daha çıkmaktadır: Cahit Arf’ın hanımı tarih öğretmeni Halide Arf. Halide Hanım, örnek bir Cumhuriyet kadını ve öğretmeni olarak Hasse ile yazışmalarında Türk kültür ve tarihini Alman matematikçiye özenle aşılamaya çalışmıştır. Halide – Cahit Arf çifti ile ilişkisi yıllarca devam eden Hasse, diğer tanınmış matematikçilerden Wilhelm Blaschke ve Ernst Witt gibi ilmî çalışmalar için Türkiye’de bulunmuş, Türk matematikçilerin Avrupa’daki bilimsel çalışmalarına yardımcı olmuş ve Türk milletine beslediği saygı üzerine Türkçe öğrenerek mektuplarının önemli bir bölümünü Türkçe kaleme almıştır.
Emir Öngüner’in Hasse arşivinden seçtiği önemli mektuplar ışığında vereceği konferans çerçevesinde Arf çifti ile Hasse’nin ilişkileri üç ana sınıfta ele alınacaktır:

1. Cahit Arf ile Helmut Hasse’nin bilimsel ve kişisel konularda yazışmaları,
2. Helmut Hasse’nin II. Dünya Savaşı sonrası memuriyetten atılması üzerine Türkiye’deki makamlar ile temasları,
3. Halide Arf ile Helmut Hasse’nin Türk tarihi, edebiyatı ve kültürü üzerine entelektüel sohbeti.
   Türk-Alman ilişkilerinin iki matematikçi ve bir tarih öğretmeni gözünden ele alınacağı etkinlik ilgi duyan herkese açıktır.