Verşan Kök Karnesi [Bölüm 2] - Özgürlük Kısıtlamaları yazımız için tıklayın.
- Döner Sermaye
ODTÜ Yönetim Kurulunun döner sermaye gelirlerinden yüzde 25’inin rektör, rektör yardımcısı ve genel sekretere ek ödeme olarak verilmesini görüşmek için gerçekleştirdiği toplantıda bazı üyelerin itirazları nedeniyle karar alınamadı. Üyelerin toplantıdan ayrılmasının ardından Verşan Kök, kararı kalan 5 üyeye imzalatarak hayata geçirdi. Diğer üyelerin ise karardan haberi yoktu. Rektör Mustafa Verşan Kök, durumu “maddi kayıpları telafi” diyerek savundu. Bu karara göre rektör, rektör yardımcıları ve genel sekretere yapılan ek ödemenin aylık yaklaşık 2.500 ile 7.700 ₺ arasında değiştiği açıklandı. “Üniversitemizde Rektör, Rektör Yardımcıları ve Genel Sekreter dışında her unvandaki Öğretim Üyesi ve Yöneticiler ders vermek zorunda olup döner sermaye ve danışmanlık projeleri yapabilirler. İşte tam da bu nedenle bahsi geçen idari görevlerden kaynaklı maddi kayıpları telafi etmek amacıyla YÖK Kanununun 58-f Maddesi oluşturulmuş ve bu görevler için ek ödeme olanağı sağlanmıştır. Bu maddeye (ve ilgili diğer maddelere) göre Döner Sermaye gelirlerinden Rektörlük payı olan rakamın en fazla yüzde 25 oranındaki bir meblağ, yasa ile bu ödemeler için ayrılır.” şeklinde bir açıklama yaparak yüzde 25’lik payı YÖK Kanunu’na dayandırdı. Bu uygulama daha önce ODTÜ’de hiç yapılmadığı için tepkiler de gecikmedi. Mezuniyet töreninde öğrenciler, “Ne sermayenin ne rektörün. ODTÜ bizimdir!” pankartı açarak rektöre sırtlarını döndüler.
2. Bağış Gecesi
2018 Mayıs ayında İstanbul Sait Halim Paşa Yalısı’nda gerçekleştirilen ODTÜ gecesine katılan iş ve sanat dünyasından tanınmış ODTÜ mezunları, 3. Yurt binasının tamamının yenilenmesi, kafeteryanın yenilenmesi, öğrenci yurtlarındaki beyaz eşyaların yenilenmesi, AdımODTÜ “Bu Yemek de Senden Olsun” projesi ve öğrenci burs fonu için destek sağladılar. Aynı zamanda okula kazandırdıkları projelerden dolayı Yüksel Proje Uluslararası AŞ (Yüksel Proje Amfisi), Rönesans Holding AŞ (Kütüphane Ortak Çalışma Binası), Türkiye İş Bankası AŞ (Yemekhane Ek Binası) ile Turkcell İletişim Hizmetleri AŞ’ye (Öğrenci Otobüsü Bağışı) plaket takdimi yapıldı. Yukarıda bahsedilen projelerden Kütüphane Ortak Çalışma Binası ve Yemekhane Ek Binası’nın her ne kadar proje çizimi bitmiş olsa da hâlâ inşaatına başlanmadı. Abbas Güçlü, Milliyet gazetesindeki yazısında bu geceyi “Cuma akşamı Ankaralı ODTÜ’nün İstanbullu olma denemesi vardı!” ve “Sanki herhangi bir holdingin bayi toplantısı gibiydi!” sözleriyle anlattı. Aynı yazıda ODTÜ gecesinde boş kalan koltukların fazlalığına dikkat çekti ve ODTÜ Mezunlar Derneği, önceki rektörler ve kurucular gibi pek çok kişinin de unutulduğunu ekledi.
3. Sayıştay Raporları
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, her sene yaptığı gibi 2020 yılında da bir önceki yıla ait faaliyet raporunu açıkladı. Bu rapora göre üniversitenin 2019 yılındaki bütçe geliri 549.615.000 ₺ olarak beklenirken üniversitenin yıl sonu bütçe ödeneği 614.985.608 ₺ olarak tabloda yer almıştır. Sene sonu ortaya çıkan harcamaya göre üniversitenin yıl sonu ödeneğinin sadece %95.14’lük dilimini; yani 585.127.533 ₺ tutarında bir miktarını harcadığı yine tabloda yer almıştır.
T.C. Sayıştay Başkanlığı, üniversitenin kendisine bildirdiği birleştirilmiş veriler defterini, geçici ve kesin mizanı, bilançoyu, kasa sayım tutanağını, banka mevcudu tespit tutanağını ve diğer belgeleri incelemiş; bir rapor yazmıştır. Raporda 2019 yılına ait olan ve düzeltilmesi gereken 6 kusur vardır.
Sayıştay raporunun ilk bulgusu taşınmazlarla ilgilidir. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, hükmü kesinleşen veya hâlâ mahkeme sürecinde olan davalar ile ilgili kesinleşen borçları mali tabloda göstermemiştir.
Daha önce Ankara Valiliği İl İdare Kurulu Müdürlüğünün 13.03.1957 tarihli ve 390 sayılı Kararı ile Millî Eğitim Bakanlığı tarafından Mülga 6830 sayılı İstimlâk Kanunu hükümleri dâhilinde alınan 13.03.1957 tarihli ve 420/06336 sayılı Karar doğrultusunda kamulaştırılmasına lüzum görülen bulgu konusu taşınmazlar kamulaştırılmıştır.
Üniversiteye devredilen taşınmazların önceki malikleri ve/veya mirasçıları tarafından T.C. Anayasasının 46. maddesi ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu esas alınarak tazminat talep edilmiş fakat henüz sonuçlanmamış davalar vardır. Bu sonuçlanmamış davalar dışında hükmü kesinleşen davalar sonucu 248.453.462,80 ₺ tutarında borç bulunmaktadır ve bu mali tabloda yer almamıştır.
Sayıştayın açıklamasına göre her ne kadar kamulaştırılma işlemi üniversite tarafından yapılmasa da açılan davalar üniversite aleyhine olup davaların kararlarının gereği de üniversite tarafından yerine getirilmektedir. Bu yüzden Orta Doğu Teknik Üniversitesinin (muhasebe sistemine tabi ve devlet muhasebesi standartlarına uymak zorunda olan özel bütçeli kamu kurumunun) kamu bilançosundaki tüm varlık ve yükümlülüklerin gösterilmesi ve açıklanması gerekmektedir.
Sonuç olarak taşınmazların davalarından kaynaklı olup içeriği tazminat ödenmesi veya kamulaştırma bedeli olsun ya da olmasın söz konusu yükümlülüklerin 379/479 hesapları ile mali tablolarda gösteriminin sağlanması gerekmektedir. Diğer taraftan kesinleşmiş ve icra dairesi kanalıyla istenebilir hale gelmiş olan ve mali tablolarda yer almayan 16 dosyaya ait (31.12.2019 tarihine kadar 18 kişiye 1.148.514,51 ₺ ödenmiştir.) 102.080.174,29 ₺’si anapara olmak üzere toplam 248.453.462,80 ₺ tutarındaki borçla ilgili Hazine ve Maliye Bakanlığı ile görüşmeler yapılmalıdır ve her ne kadar ödenek olmadığından dolayı bu borcun ödenmesi mümkün olmadığı söylense de bu borç tutarının mali tabloda yer almaması için hiçbir sebep yoktur.
Sayıştay raporunun ikinci bulgusu ise tamamlanmış ama kapatılmamış olan dış kaynaklı hibe ile yürütülen projelerin bilançoda hataya yol açması hakkındadır.
27.11.2007 tarihli ve 26713 sayılı Resmi Gazete’de yürürlüğe giren Avrupa Birliği ve Uluslararası Kuruluşların Kaynaklarından Kamu İdarelerine Proje Karşılığı Aktarılan Hibe Tutarlarının Harcanması ve Muhasebeleştirilmesine İlişkin Yönetmeliğe göre, proje yürütücüsü projenin bittiğini muhasebeye bildirdikten sonra özel hesapta kalan tutarın iade edilmesi gereken kısmı iade edilir; kalan tutar ilgili muhasebe birimince bütçeye gelir olarak kaydedilir. Bütçeye kaydedilen tutar, hazırlanan ya da hazırlanacak yeni bir projeye verilmek üzere onaylanmış fakat gecikmiş olan hibe yerine geri ödenmesi şartıyla gelir hanesine yazılmayıp 333 Emanetler Hesabına kaydedilebilir.
Orta Doğu Teknik Üniversitesinde, uluslararası kuruluşlardan gelen destekler; yürütücüler adına açılan hesaplara aktarılmakta ve yürütücülerin hesaplarından muhasebeleştirilmektedir. Projelerin mali işlemleri ile ilgili tüm işlemler Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) birimince yürütülmekte ve buradan muhasebe birimine bildirimlerde bulunulmaktadır. Projelerle ilgili yazışmaları takip eden ve proje yürütücülerinin proje kapanış dilekçelerinin muhatabı olan birim ise Proje Destek Ofisidir. BAP birimi ve Proje Destek Ofisinde bulunan bilgiler; proje numarası, yürütücü ismi, proje kapanış bilgisi gibi konularda tutarsızlıklar içermektedir. BAP birimine göre 85 projeye ait 5.540.220,41 ₺’nin kapanışının yapılacağı bilgisi bulunmaktadır ve bu kurumun bildirimlerine göre muhasebe kayıtları alınmaktadır. Proje Destek Ofisine göre kapanacak proje sayısı 23 olup toplam tutar 632.421,29 ₺’yi bulmaktadır. İki kurum arasındaki veri akışı sağlıklı değildir. Bu konuya bir diğer örnek ise hareket görmeyen proje hesaplarıdır. Örneğin BAP biriminden alınan listede 2010 yılından 2018 yılına kadar açılmış 15 projeye ait banka hesaplarından 14’ünün sıfır bakiyeli olmasına rağmen halen açık gözükmesi, bir projenin Euro bakiyesinin bulunması; aynı listede yer alan projeler hakkında Proje Destek Ofisinden alınan bilgilerde ise bir projenin 2015 yılında kapanmasına ilişkin muhasebe birimince hesap özet cetveli hazırlandığı ve kapanması gerektiği, üç projenin başlangıç ve bitiş tarihi bilgilerinin iki birimde farklılık gösterdiği anlaşılmıştır.
Raporun üçüncü bulgusu proje karşılığı üniversiteye aktarılan hibelerin yanlış hesapta bulunması hakkındadır. Bu yanlış, üniversitenin yıl sonu bilançosunda hataya ve güvensizliğe sebep olmaktadır. Bu hata, tamamlanan projelerden varsa kalan bakiye tutarların aktarıldığı ve yeni projelere kaynak gelinceye değin bu projelerin masraflarının karşılanması için kullanılan bir hesap olup yapılan hatalı muhasebe işlemleri nedeniyle tamamlanmamış projelere ait kaynakların da amaç dışı kullanımına yol açması açısından risk teşkil etmektedir.2018 yılında mahsuplaşmak üzere muhasebe birimine gönderilen fakat kapatılamayan evrak sayısı 33 olup bunların toplam tutarı 667.311,12 ₺; 2019 yılında mahsuplaşmak üzere muhasebe birimine gönderilen fakat kapatılamayan evrak sayısı ise 44 olup bunların toplam tutarı 927.438,03 ₺’dir. Sonuç olarak 2019 yılında toplam 77 adet avans işleminden arta kalan 1.594.749,15 ₺ halen emanet hesapta bekletilmekte, bilançonun aktif tarafında yer alan 162 Bütçe Dışı Avans ve Krediler Hesabı ile pasif tarafında yer alan 333 Emanetler Hesabı ise kapatılmamış gözüken avans bakiyeleri nedeniyle olması gerekenden 1.594.749,15 ₺ daha fazla gözükmektedir.
Sayıştay raporunun bir diğer bulgusu ise üniversiteye ait taşınır mal takibinin yönetmeliğe uygun olarak yapılmadığıdır. Buna göre T.C. Sayıştay Başkanlığının yaptığı incelemelere göre taşınır sisteminde ambarda gözüken dayanıklı taşınırların bazılarının fiilen ambarda olmadığı ve/veya fiilen ambarda bulunmasına rağmen bazı taşınırların yıl sonu taşınır sayım cetvellerinde yer almadığı, ambarda bulunması gereken bazı dayanıklı taşınırların ambarların yetersiz olması sebebiyle çalışma ortamlarında muhafaza edildiği, dayanıklı taşınırların numaralandırma işleminin tamamlanmadığı, hurdaya ayırmaya ilişkin işlemlerin bazı birimlerde henüz tamamlanmadığı, harcama birimlerinin bünyelerinde birden fazla ambar bulunmasına rağmen Taşınır Kayıt ve Yönetim Sisteminde bu ambarların tek kod altında toplandığı görülmüştür.
Sayıştay Raporunun bu konu hakkında aktarımı şöyledir: Kurumda taşınır mevzuat hükümlerinin tam olarak uygulanmamasının taşınırların takibi, muhafazası ve kontrolünü zorlaştırdığı gibi taşınır işlemlerinde sözü edilen mevzuata aykırı uygulamaların; Bilançoda 253 Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı, 255 Demirbaşlar Hesabı ile 257 Birikmiş Amortismanlar ve Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabının doğruluğunu ve güvenilirliğini de etkilediği değerlendirilmektedir.
Sayıştay Raporunun beşinci bulgusu ise işçi statüsünde istihdam edilen personele ait kıdem tazminatı karşılıklarının ayrılmaması sebebiyle mali tabloda hata bulunmasıdır. Her kurumda 2015 ve daha önceki yıllarda ayrılması gereken kıdem tazminatı tutarları gerekli hesaplamalar yapılarak ve kamu idarelerinin ilgili birimlerince hesaplanarak liste halinde en geç 30.06.2016 tarihi itibarıyla muhasebe birimlerine gönderilmelidir. Muhasebe birimleri de yapılan bildirimler üzerine listede yer alan toplam tutarlar üzerinden 500 Net Değer Hesabına borç, 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına alacak kaydedecektir.
2016 yılı ve sonraki yılların dönem sonlarında, kamu idarelerinden alınan kıdem tazminatı hesaplama listesinin toplam tutarı muhasebe birimince 630 Giderler Hesabına borç, 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına alacak kaydedecektir.
Orta Doğu Teknik Üniversitesinin 2020 yılında 60 işçinin emekli olacağını tahmin ederek toplam 6.144.848,09 ₺ kıdem tazminatı karşılığı ayrılması için çalışma yaptığı, ancak 2019 Mali Yılı Bilançosunda 372 no’lu hesapta 122.848,09 ₺’nin kayıtlı olduğu, dolayısıyla 6.022.000,00 ₺ tutarındaki kıdem tazminatı karşılığının ilgili hesaplara yansıtılmadığı fark edilmiştir.
2021 yılı ve sonrasında 1040 işçinin emekli olacağından hareketle ayrılması gereken kıdem tazminatı karşılığı tutarının 129.223.561,00 ₺ olduğu, ancak 2019 Mali Yılı Bilançosunda 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabında herhangi bir tutar bulunmadığı ortaya çıkmıştır. Kamu İdaresinin muhtemel risklere ve olaylara karşı ayırması gereken karşılıkları muhasebe kayıtlarına ve mali tablolarına yansıtmaması, faaliyet hesaplarından 630 Giderler Hesabındaki 21.677.728,80 ₺ tutarındaki eksiklikten dolayı bilanço hesaplarından 590 Dönem Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabında aynı tutarda fazlalık bulunmasına yol açmıştır.
Kamu idaresinin ihtiyatlık ilkesi gereğince ayırması gereken maddi tutarlar muhasebe kayıtlarında ve mali tabloda yer almamıştır. Bu sebeple bilanço hesaplarından 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabında 6.022.000,00 ₺, 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabında 129.223.561,00 ₺ ve 500 Net Değer Hesabında 107.545.832,20 ₺ eksiklik ve faaliyet hesaplarından 630 Giderler Hesabında 21.677.728,80 ₺ tutarındaki eksiklik bulunmaktadır. Bu eksiklikler bilanço hesaplarından 590 Dönem Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabında fazlalığa sebep olmuştur. Kurumun bilançoda göstermediği eksiklik, kurumun sene sonunda sahte bir fazlalık çıkarmasına sebep olmuştur.
Raporun son bulgusu, idarenin Sosyal Güvenlik Kurumuna faturalı borcu bulunduğu; fakat bu borcun mali tabloda yükümlülük olarak gösterilmediği, bu sebeple de yine ve yine bilançoda güvensizliğe sebep olması hakkındadır.
SGK tarafından yayımlanan 09.12.2013 tarihli ve 73616264 sayılı Ek Karşılık Primi ve Faturalı Alacaklara ilişkin Genel Yazı’da; faturalı alacakların Kurumca ilgilisine ödendiği tarihte ilgili kamu idarelerine borç tahakkuk ettirilerek Mali Otomasyon Bilgi Sistemi’nde (MOSİP) görüntüleneceği, kamu idarelerince her ay bir önceki aya ait borç olup olmadığının sistem üzerinden sorgulanarak borç bulunması halinde, ödemenin yapıldığı tarihi izleyen iki ay içerisinde anlaşmalı bankalara ödeneceği, süresinde ödenmeyen faturalı alacaklar ile ilgili 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre gecikme faizi uygulanacağı belirtilmiştir.
MOSİP’te bulunan verilere göre Üniversitenin 2015 yılından 2019 yıl sonuna değin 88.867.048,28 ₺’si anapara ve 40.585.335,32 ₺’si gecikme faizi olmak üzere toplamda 129.452.383,60 ₺ tutarında faturaya dayalı borcu bulunmaktadır. Bu borçlardan 2015, 2016, 2017 ve 2018 yılına ait olanların ödemesi hiçbir şekilde yapılmamış ve bu borçların faizi nedeniyle anaparaya yakın gecikme cezası uygulanmıştır.
Bir diğer sorun da Üniversitenin ödemesi gereken mali yükümlülükleri olmasına rağmen bu bilgilerin faaliyet raporlarına ve mali tablolara yansımamış olmasıdır.
Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde vadesi geçmiş, ertelenmiş veya taksitlendirilmiş vergi ve diğer yükümlülükler için 368 Hesabının veya 379 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabının kullanılmasına cevaz veren hükümler bulunmakta olup Kamu İdaresi bu hesaplara herhangi bir kayıt yapmamıştır.
İdarenin geçmişten gelen ve gelecek yıllarda ödemekle yükümlü olduğu 129.452.383,28 ₺ borcunun mali tablolara yansımaması, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve bu Kanun temel alınarak yapılan tüm düzenlemelerin amacına ters düşmekte, şeffaf ve hesap verebilir bir kamu mali yönetim sistemi kurma ve geliştirme ilkelerini yerine getirmemektedir.
Bu bulgulara ek olarak üniversitenin Sosyal Güvenlik Kurumuna ödediği belli başlı miktarların iadesinin sağlanmadığı tespit edilmiştir.
Aylıklarını aldıktan sonra istifa eden, ücretsiz izne ayrılan, görev süresini dolduran, mahkeme kararı işine son verilen kişilerin işten ayrılması durumunda ya da kamu görevi son bulmuş kişinin ödenmiş olan devlet kesenekleri ile genel sağlık sigortası primleri SGK tarafından iade edilmemiştir.
2017 yılında 62 alacak dosyasına ait 28.047,12 ₺, 2018 yılında 76 alacak dosyasına ait 37.595,76 ₺ ve 2019 yılında 88 alacak dosyasına ait 54.492,33 ₺ olmak üzere, toplamda 226 alacak dosyası ile ilgili olarak 120.135,21 ₺ 2019 mali yıl sonuna değin SGK’den tahsil edilememiştir.
Kamu İdaresi, 28.01.2020 tarihinde Sosyal Güvenlik Kurumuna tekrar müracaat etmiş ve karşılıklı çalışmalar sonucunda 2017 yılına ait 62 alacak dosyasına mahsuben 12, 2018 yılına ait 76 alacak dosyasına mahsuben 22 ve 2019 yılına ait 88 alacak dosyasına mahsuben 56 kişi borcu dosyasında kayıtlı Emekli Sandığı Primlerini tahsil ederek ilgili dosyaları kapatmıştır. Buna rağmen üniversitenin SGK’ye yersiz ödediği kesenek ve prim alacaklarının tahsilatında yaşanan gecikmeler, bilanço hesaplarından olan 140 Kişilerden Alacaklar Hesabındaki kayıtlı tutarın artmasına yol açmıştır; bunun yanı sıra idarenin bu tür alacakları için yasal süreçleri işletememesinin, alacakların zaman aşımına uğraması açısından da risk teşkil ettiği değerlendirilmektedir.
Yazı boyunca verilen bilgiler T.C. Sayıştay Başkanlığı’nın 2020 yılında yayınladığı 2019 yılına ait denetim raporundan ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi Strateji Geliştirme Başkanlığının 2020 yılında 2019 yılına ait yayınladığı faaliyet raporundan alınmıştır. Verilen bilgiler direkt olarak kullanılmış olup yanlış anlaşılma olmaması için bilgiler sadece açıklanmış, yorumlanmamıştır.
Kaynakça
kampus.metu.edu.tr | ODTÜ Kampüs İçi Dergisi. (2018, July). Kampus. https://kampus.metu.edu.tr/kampus3/odtu-ogrencilerine-bagis-icin-mezunlariyla-bir-araya-geldi
Milliyet.com.tr. (2018, May 14). En büyük zenginlik ve ODTÜ? Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/abbas-guclu/en-buyuk-zenginlik-ve-odtu-2668864
