ODTÜ’lüler için, bilim insanları için ve doğru olanı savunmaktan vazgeçmeyen herkes için unutulmayacak bir isim olan Aykut Kence, başarılı bir biyolog olmasının yanı sıra yıllardır sürdürdüğü haklı mücadelesini bizlere miras bırakan gerçek bir bilim emekçisi.
1946 doğumlu Aykut Kence, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nden mezun olduktan sonra New York Eyalet Üniversitesi’nde doktorasını tamamladı. Daha sonra Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde çalışmalarını sürdürerek akademide ilerledi. Yine ODTÜ Biyoloji bölümünde öğretim üyesi olan Meral Kence ile evlendi. Genetik çeşitlilik ve evrimsel biyolojiye ilişkin faktörler üzerindeki araştırmaları için sirke sineği, karasinek ve termitleri tercih ederken ağırlıklı olarak bal arıları ile çalıştı. Önemli akademik kaynakları dilimize çevirdi, kendi çalışmalarını da içeren birçok kitap ve makaleye imza attı. ODTÜ’den “ODTÜ Ödülü” ve Türkiye Bilimler Akademisi’nden (TÜBA) “Üniversite Ders Kitapları Telif ve Çeviri Ödülü” gibi önemli ödüller kazanan Kence; çeşitli bilimsel dergilerde editörlük ve hakemlik gibi görevler üstlendi. Çok sayıda konferansa ve programa konuşmacı olarak katıldı, kendisi de birçok bilimsel toplantı düzenledi.
Aykut Kence’nin evrimsel biyoloji alanındaki çalışmaları akademik olanlar ile sınırlı değildi. Evrim öğrenimini yaymanın ne kadar önemli olduğunu yaptığı konuşmalarda ve yazdığı makalelerde sürekli dile getiriyor, bilimsel gerçekleri halka aktarmak için çabalıyordu. Çevirdiği en önemli kitaplardan birisi olan Evrim (Douglas Futuyma, Evolution) ön sözünde de “ Ülkemizin kalkınması ve çağdaş ülkeler arasındaki yerini alabilmesi için evrimsel biyolojiyi anlamak, anlatmak, öğretmek zorundayız. ” şeklinde belirttiği gibi öğrencilerini ve toplumu evrim öğretimine teşvik etmek için benzerini nadir görebileceğimiz bir istekle çalışıyordu. Son günlerinin tadını çıkarmasını öneren anonim tehdit mailleri alan Kence “ Onların beni susturmasına izin vermeyeceğim. Bilgi sahibi insanların sessiz kalması yalnızca safsatayı yayanlara yardım eder. ” sözleriyle kararlı duruşundan da taviz vermiyordu.
1960’larda muhafazakar kesim siyasette güçlenince evrim karşıtlığı ve yaratılışçılık fikri yayılmaya başladı, 1970’lerde cemaatlerin sözünün de kamuoyunda etkili hale gelmesiyle bu durum daha da arttı. 1980’lerde darbeden sonra artık hükümet destekli olan evrim karşıtlığı, biyoloji müfredatına evrime alternatif olarak yaratılışçılığın eklenmesiyle kamuoyunu iyiden iyiye etkilemiş oldu. Kence, Vatan Gazetesi’ne verdiği bir röportajda, 1985 yılında “Yaratılış Modeli” kitabının Milli Eğitim Bakanı Vehbi Dinçerler tarafından öğretmenlere ücretsiz dağıtıldığını söyledi. 1990’larda ise cemaat lideri Adnan Oktar, Harun Yahya mahlasıyla yazdığı yaratılış görüşünü anlatan kitapları piyasa sürdü.
1998’de Kence ve arkadaşlarının ders kitaplarının değiştirilmesi adına çabaları hali hazırda Lamarck ve yaratılışçılıktan bahseden lise biyolojisi kaynaklarında Darwin’in görüşlerinin de yer almasıyla sonuçlandı. Aynı yılda Aykut Kence, halka evrimsel biyolojinin esaslarını daha iyi açıklamayı amaçlayan Türk bilim insanlarından oluşan Evrim Komisyonu’nun kurulmasına yardım etti. Adnan Oktar’ın fahrî başkanı olduğu Bilim Araştırma Vakfı evrim kuramına karşı yaratılışçı görüşü savunan çalışmalar yapıyordu. 1998-1999 yıllarında vakıf, Türkiye’de 100’den fazla yaratılışçılık semineri düzenlerken Evrim Komisyonu da 2000’den fazla Türk Akademisi üyesinin imzasını içeren ve evrimi savunarak karşıt argümanlara yanıt veren iki bildiri yayınladı.
2000’li yıllar ise muhafazakâr iktidarın ve Darwin’in evrim görüşlerini ateizm propagandası olarak değerlendirerek devletin kitaplarında olmaması gerektiğini savunanların yılları oldu. Evrim sansürlenmeye devam ediyordu ve bilimsel gerçeklik için mücadele edenler topluma dinsiz olarak yansıtılıp tepki çekmeleri sağlanıyordu.
Bu mücadelenin öncülerinden biri olan Kence bir röportajında şöyle demiştir:
“Diğer canlıların köklerini, birbirleriyle ilişkilerini öğrenmek vazgeçilmez bir insan hakkıdır. Evrimi bilmek, anlamak her şeyden önce insanın kendisini, toplumu, yaşamı sorgulamasını sağlar ve bu nedenle kendisine büyükleri tarafından söylenen her şeyi doğru olarak kabul etmez. Evrimi savunmak bilimi savunmaktır.”
Aykut Kence’nin bilimi savunma ve kamuoyunu doğru bilgilendirme çabası yalnızca evrim karşıtlığı üzerine yoğunlaşmamıştır. 1986’da gerçekleşen Çernobil Faciası’nın ardından halkımız radyoaktivitenin ülkemize olan etkisi konusunda manipüle ediliyor, Karadeniz’de yetiştirilen çayın sağlığa bir zararı olmadığına inandırılmaya çalışılıyordu. Bu dönemde kurulan Radyasyon Güvenliği Komitesi üniversitelerin radyasyon ölçüm sonuçlarını yayınlanması dahi yasaklatmıştı. Bu bağlamda halkı bilinçlendirmek için Aykut Kence, ODTÜ Kimya Bölümü’nden Olcay Birgül, Ali Gökmen ve İnci Gökmen ile birlikte bir rapor hazırladı. Hazırlanan rapor Radyasyon Güvenliği Komitesi’ne sunulmak üzere ODTÜ Rektörlüğü’ne teslim edildi. Raporun 27 Ocak 1987’de Hürriyet Gazetesi’nde manşet olarak yayınlanmasından sonra dönemin Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) başkanı ODTÜ Rektörlüğü’ne gönderdiği mektupta Aykut Kence’yi ve rapordaki diğer isimleri “sözde (!) bilim adamı” ifadesiyle yererken, raporun ODTÜ için fevkalade bir talihsizlik olduğunu belirtti. Bilimin halka ulaşması bilim insanlarına dayatılan bu tarz ithamlarla ve yergilerle engellenemezdi ve Kence de bu eleştiriler karşısında bilimsel gerçeklikten geri adım atmadı. TAEK başkanına açılan hakaret davasını kazandı.
Bilime ve Türk akademisine araştırmalarıyla önemli katkılar sağlarken bir yandan da yıllarca dogmalarla, gericilikle ve bilimsizlikle savaştı. Bizlere bilim yapmamız ve onu savunmamız için harika bir örnek olan Aykut Kence 1 Şubat 2014’te aramızdan ayrıldı. Hatırası, ODTÜ Biyoloji ve Genetik Topluluğu tarafından vefatının ardından kendisinin adı verilen “Aykut Kence Evrim Konferansı” ile yaşatılıyor.
Kaynakça
- Koenig R. (2001). Creationism Takes Root Where Europe, Asia Meet. SCIENCE. 292(5520): 1286-1287.
- Kence, A., Evrim kuramı bilimler için temeldir.. “Harun Yahya ve Evrim Gerçeği”, (2008), s.392-394.
- Kence, A., Bilimsel yaratılışcılığın tebdili kıyafetle okullara grime girişimi: bilinçli tasarım.. “Harun Yahya ve Evrim Gerçeği”, (2008), s.321-324.
- Kence, A., ABD’li yaratılışçılık ve Türkiye’li yandaşlarına destekleri. “Harun Yahya ve Evrim Gerçeği”, (2008), s.350-358.
- Gökmen, İ.G., Birgül, O., Kence, A., Gökmen, A. (1995). Chernobyl radioactivity in Turkish tea and its possible health consequences. Radioanalytical and Nuclear Chemistry, 198,487-497.
- evrensel.net
- Gazete Vatan
- youtube.com/ Aykut Kence Anması
