Görünmez Şiddet:Duygusal İstismar

25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü kapsamında görünmeyen, fark etmediğimiz fakat aslında oldukça yaygın ve yakıcı bir şiddet türünden bahsedeceğiz: “duygusal şiddet”. Günlük hayatımızda oldukça sık karşılaşmamıza rağmen tam olarak ne olduğunu bilemediğimiz duygusal şiddet, aynı zamanda psikolojik şiddet veya duygusal istismar olarak da adlandırılabilir. Manipülasyonun ve aşağılamanın yapı taşı olması ve fiziksel şiddete oranla sınırlarını belirlemek daha zor olduğundan karşılaştığımız durumun şiddet olup olmadığını ayırt etmekte güçlük çekebiliyoruz. Buna karşın, duygusal şiddet ve içinde barındırdığı alt türlerin isimlerine çoğumuz aşinayız. Kadınların %85’inin maruz kaldığı psikolojik şiddet, yine bu kadınların %35’inde travma sonrası stres bozukluğuna yol açmaktadır. Hayatımıza bu derece nüfuz eden şiddetin sınırını her alanda çizmek adına bu alt türlerden bazılarına gelin beraber göz atalım:

• KARŞIDAKİ KİŞİYİ YALNIZLAŞTIRMAYA ÇALIŞMAK

Partneriniz farkında olarak ya da olmayarak sizi ailenizden, arkadaşlarınızdan ve sevdiklerinizden uzaklaştırma çabası içine giriyorsa, bu çaba sizin hayatınızı kontrol etme ve üzerinizde hakimiyet kurma isteğinden ileri geliyor olabilir. Bu şiddet döngüsüne düştüğünüzü bir başkasına anlatamadığınız için fark edemeyebilir ve hatta karşınızdaki kişiye hayatınızın öznesi konumuna geldiği için bağımlı hâle gelebilirsiniz. Hemen elimize kâğıt kalemlerimizi alalım ve yazmaya başlayalım: “İlişkinin başında hayatımızda kimler vardı? Şimdi kaç kişi var? Sevdiklerimize ne kadar vakit ayırıyorduk, şimdi ne kadar vakit ayırıyoruz?” Bir bakmışsınız yapayalnız kalmışsınız…

• STASHING (SAKLAMAK)

İlişki içinde olduğunuz birey çevresinde ve girdiği ortamlarda sizi saklıyor mu? Ya da tanıştırmaktan çekince mi duyuyor? Onu bu tutuma yönelten sebepler ortamdaki potansiyel flört adayları veya partnerinizin öz güven eksikliği gibi durumlar olsa da bu bir şiddettir ve sizi değersiz hissettirerek yıpratabilir.

• GHOSTING (YOK OLMAK)

“Biz ne güzel konuşuyorduk?”, “Ne oldu şimdi on gündür tek bir mesaj yok? “ gibi sorular soruyorsanız, karşınızdaki insan hiçbir açıklama yapmadan ortadan kayboluyorsa ghosting mağduru olabilirsiniz. Özellikle flört döneminde ve internet üzerinden kurulan ikili iletişimlerde sık karşılaşılan ghosting, birkaç defa karşılaşınca mağdurun da normalleştirerek uygulamaya başlayabileceği bir şiddet türüdür.

• ZOMBIEING (ANİDEN ORTAYA ÇIKMAK)

Ghosting uygulayarak hayatınızdan adeta uçup giden kişi birdenbire tekrar iletişim mi kurmaya çalıştı? Tam unutmuşken gündeminize bomba gibi düşen bu kişi, “Bu davranışıyla ne yapmaya çalışıyor bu?” gibi sorular sordurabilir. Belki de aklınızı karıştırabilir ve maalesef psikolojinizi alt üst edebilir.

• BREADCRUMBING (YEMLEME)

Her şey çok iyi gittiği durumda dahi karşı taraf bir türlü ilişkiyi başlatmıyor, geciktiriyor ve size oyalanmış hissettiriyorsa breadcrumbing ile karşı karşıya olabilirsiniz. Sadece ikili ilişkilerde görülmeyen breadcrumbing, iş hayatında adayların bekletilmesi ve bir stres ortamı yaratılması ile de karşımıza çıkabilir ve bazı durumlarda duygu durum bozukluğuna bile yol açabilir.

• CUSHIONING (TAMPONLAMA)

Cushioning aslında bizler için farkında olmasak da tanıdık bir şiddet türüdür. Hâlihazırda başka bir ilişkisi (evlilik,sevgililik…) olan partnerin size sıklıkla “Mutlu değilim”, “Ayrılacağım”, “Ben zaten seni seviyorum ve hayatımda senin olmanı istiyorum.” gibi yalanlarla sizi oyalaması durumudur. Genellikle diğer ilişkilerini bitirmezler, sadece olası bir ayrılık durumunda alternatif partner(ler) bulundururlar. Bu şiddet türünü televizyon dizilerinde sıklıkla gördüğümüz için aşina olsak da, yaşadığınızda sizi ciddi psikolojik buhran ve güvensizlik duygusuna sürükleyebilmektedir.

• GASLIGHTING (AKIL BULANDIRMA)

Belirli zamanlarda durup “Gerçekten zihnimde kuruyor muyum?”, “Böyle olmamış mıydı?” benzeri sorularla kendinizi sorguluyorsanız, hafızanıza olan güveninizi kaybetmeye başladıysanız ya da partnerinizden sıklıkla “Sen paranoyaksın!”, “Hiçbir şey düşündüğün gibi olmadı!” benzeri cümleler işitiyorsanız karşınızdaki insan size gaslighting uyguluyor olabilir. Tamamen sistematik manipülasyon içeren bu tür, ilişkide güç elde etmek adına uygulanabilir. Ayrıca sizi akıl sağlığınızı sorgulamaya kadar itebilir. Bunun yanı sıra farklı farklı ilişki türlerinde de karşımıza çıkabilir.

• AŞIRI KISKANÇLIK

Bazen partnerimizin bize verdiği değerin göstergesi olduğunu düşündüğümüz ve göz yumduğumuz küçük kıskançlıklar, çoğu zaman aşırı boyutlara ulaşarak hayatımızda ciddi problemlere sebep olabilir.  Yine öz güven eksikliği veya geçmişin tetikleyici rol oynadığı kıskançlık; tehdit ,kısıtlama, aşağılama gibi çeşitli şekillerde karşımıza çıkabilir. Bunlardan birini yapan bir partner sizin hayatınıza zarar vermekle kalmaz, hayatınızı çekilmez bir duruma getirebilir.

• MOBBING

Psikolojik şiddet her alanda olduğu gibi iş hayatında da karşımıza çıkar. Her bireyin karşılaşabileceği mobbing, yapılan araştırmalara göre kadın çalışanlara karşı daha fazla uygulanmaktadır. Kısaca, işyerinde yapılan kısıtlayıcı, rahatsız hissettiren ve sizi hedef alarak yapılan aşağılayıcı mobbing olarak adlandırılır. Ek olarak mobbing, hiyerarşik bir şiddet türü değildir; sizi işinizden uzaklaştırmak için diğer çalışanların yaptığı eylemlere denir. Bunun sonucunda anksiyete, uyku sorunları gibi yaşam kalitenizi ve iş hayatınızdaki veriminizi düşürecek sorunlar yaşayabilirsiniz.

•  Nasıl Fark Edilir?

Çoğu zaman aile üyelerimiz veya sevdiklerimiz tarafından maruz kaldığımız duygusal istismar, zaten bu davranışları sergilemeye hakları olduğu düşüncesi zihnimize yerleştiğinden kolay kolay fark edilmeyebilir. Buna rağmen fiziksel ve psikolojik bazı belirtiler mevcuttur. İstismara uğrayan kişide bir güvensizlik duygusu oluşmaya başlar, uyku problemleri yaşar, sürekli bir tehdit altındaymış gibi  hissederek hareket eder, korku ve utanç duygusuyla doludur. Bir süre sonra kişi hayattan keyif alamayabilir ve kendisine yabancı hissetmeye başlayabilir. Bu durum kişinin psikolojik sorunlarının daha da ağırlaşmasına yol açabilir.

• Ne Yapmalı?

Her şeyden önce mağdurun yaşadığı durumu kabullenmesi gerekir. Bazen sevdiğimiz insanlara bu durumu yakıştıramayabilir ve olmamış gibi davranma eğilimi gösterebiliriz. Ancak, karşımızdaki kişi de bazı durumlarda bize şiddet uyguladığının bilincinde olmayabilir. Karşılıklı olarak konuştuğumuzda şiddet uygulayan bireyin davranışlarındaki değişimi gözlemleyebiliriz fakat aksi bir durum varsa, fiziksel şiddete uğradığınızda da yapabileceğiniz gibi hukuki mercilere başvurabilirsiniz. Aile içi psikolojik şiddetin ortaya çıktığı durumlarda; öncelikli olarak tedbir yöntemleri uygulanır, failin istismar mağduru kişiyi iletişim araçlarını kullanarak veya karşısına çıkarak rahatsız etmemesi için önlemler alınır. Ayrıca şiddet mağduru bireyler Polis (155), Aile İçi Şiddet Acil Yardım Hattı (0212 656 96 96) Aile, Kadın, Çocuk ve Özürlü Sosyal Hizmet Danışma Hattı (183), Acil Servis (112), Jandarma(156) numaralarını kullanarak destek çağrısında bulunabilirler.

Kaynakça:

DATEM Davranış Araştırmaları ve Terapileri Merkezi. (2019, September 18). Kadına Yönelik Şiddet ve Psikolojik Etkileri. DATEM. Retrieved November 2021, from https://datem.com.tr/blog/kadina-yonelik-siddet-ve-psikolojik-etkileri/

Ergül, E. A. (2021, May 31). Psikolojik Şiddet Nedir? Psikolojik Şiddetle Nasıl Başa Çıkılır? Psikologofisi. Retrieved 2021, from https://www.psikologofisi.com/blog/psikolojik-siddet

Karaçay, B. (2021, August 28). Psikolojik Şiddet (Duygusal İstismar) İçeren Davranışları Tanıyın. BakiKaracay.com. Retrieved November 2021, from https://bakikaracay.com/psikolojik-siddet-duygusal-istismar

Sayfa, Y. (2020, October 8). Duygusal şiddet: Fiziksel şiddet kadar yıkıcı ve göz ardı edilmemesi gereken şiddet türü. Uplifers. Retrieved November 2021, from https://www.uplifers.com/duygusal-siddet-fiziksel-siddet-kadar-yikici-ve-goz-ardi-edilmemesi-gereken-siddet-turu/

Tarhan, O. (2021, September 25). Psikolojik Şiddet Nedir? Boğaziçi Enstitüsü. Retrieved November 2021, from https://istanbulbogazicienstitu.com/psikolojik-siddet-nedir

Yıldırma (Mobbing) | TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ. (2021). Türk Psikiyatri Derneği. Retrieved 2021, from https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/15/yildirma-mobbing